Փառատոն Տաթևում։ Ե՛վ ոչխարներն են ողջ, և՛ գորգն է գործված

ԵՐԵՎԱՆ, 5 մայիսի. /ԱՌԿԱ/. Հայաստանում փառատոները նոր երևույթ չեն, և տարեցտարի դրանց թիվը երկրում ավելի ու ավելի է մեծանում։ Բացի սովորական դարձած երաժշտական, թատերական և կինոփառատոներից, համաժողովրդական սեր են վայելում ազգային կերակրատեսակների, խմիչքների, ավանդույթների և հայերի սովորույթների հետ կապված փառատոները։

Նմանատիպ միջոցառումների շարքում առաջինը դարձավ ամեն տարի սեպտեմբերին գեղատեսիլ Ախթալայում անցկացվող խորովածի «բուրումնավետ» փառատոնը, հետո  Մուսալեռում կազմակերպվեց հարիսայի հայտնի փառատոնը։ Հայաստանում նաև անցկացվում են թոնրի, մեղրի և հատապտուղների, «Հացը լեռներում» փառատոներ։

Ավանդական են դարձել հոկտեմբերին անցկացվող գինու փառատոնն Արենիում, հայկական տոլմայի փառատոնը` Սարդարապատում, իսկ այս տարի ցանկում ավելացել է նաև ձկից պատրաստած կերակրատեսակների առաջին փառատոնը։

Թվում էր, թե փառատոների այսպիսի առատությունը պետք է փառատոների առատությունից շփացած բնակիչներին որևէ բանով չզարմացներ, սակայն «Տաթևի վերածնունդ» և «Հայրենիքի զարգացման նախաձեռնություն» հիմնադրամների կազմակերպած միջոցառումներն ապացուցեցին հակառակը։

Մայիսի 3–ին աշխարհի ամենաերկար «Տաթևեր» ճոպանուղու Հալիձոր կայարանում անցկացվեց ոչխարների խուզման առաջին փառատոնը։ Այդ միջոցառման ծանուցման առաջին իսկ օրվանից այն մեծ իրարանցում առաջացրեց, այդ պատճառով կազմակերպություններն ակնկալում էին հյուրերի մեծ հոսք, և նրանց սպասումներն իրականացան։
Ոչխարների խուզման փառատոնը, ըստ նրա, վաղուց է անցկացվում զարգացած ոչխարաբուծություն ունեցող մի շարք երկրներում, օրինակ` Իռլանդիայում, Անգլիայում, ԱՄՆ–ում, Ավստրալիայում, իսկ Նոր Զելանդիայում այդ միջոցառումը նույնիսկ յուրահատուկ մարզաձև է դարձել։ Հայաստանի կառավարության և անձամբ վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանի անունից այցելուներին և մասնակիցներին ողջունեց գյուղատնտեսության նախարար Սերգո Կարապետյանը։
«Սյունիքի մարզը մեր հանրապետության ագրարային առավել զարգացած մարզերից է, այստեղ զարգացած է ոչխարաբուծությունը։ Մեր երկրում ավանդական են դարձել մասնագիտացված փառատոները, և ես ողջունում եմ դրանք»,– ասաց Կարապետյանը` մաղթելով, որ նմանատիպ միջոցառումներին ավելի մեծ թվով մարդիկ մասնակցեն։

Ոչխարի խուզման ազգային առանձնահատկությունները

Ոչխարի խուզման փառատոնը որոշ չափով նման է, որոշ չափով էլ տարբերվում է արտասահմանում անցկացվող համանման միջոցառումներից։ Ափիկյանի խոսքով, այդօրինակ փառատոներում կենդանիներին խուզում են, որպես կանոն, էլեկտրական մեքենաներով։ «Այդպես, անշուշտ, ավելի արագ է, և հնարավոր է` ավելի կոկիկ է ստացվում, բայց կորում է ազգային բաղադրիչը։ Իսկ քանի որ Հայաստանում ոչխարներին խուզում են  բացառապես մկրատով, ապա մենք որոշեցինք, որ պետք է պահպանենք այդ ավանդույթը»,– ասաց նա` համոզմունք հայտնելով, որ այդ հմտությունը հայ վարպետներին առավելություն է տալիս արտասահմանցի մասնագետների համեմատ` ոչխարներին մկրատով  խուզելու հարցում նրանք, անկասկած, չեմպիոն են։

Մրցումների կանոնը

Խոտ, Հալիձոր և Տաթև համայնքները ներկայացնող երեք թիմերի անդամները պետք է խուզեին ոչխարներին առավելագույնը 40 րոպեում։ Ժյուրին գնահատում էր միաժամանակ ոչ միայն արագությունը, այլ նաև կենդանու մաշկի վրա կտրվածքների թիվը, ինչպես նաև հետևում էր, որ խուզած բուրդը գեղեցիկ հավաքվեր։ Բոլոր երեք պայմանների կատարման որակից կախված` մասնակիցները պետք է ստանային ոսկե, արծաթե և բրոնզե մկրատներ։
Ինչպես և խոստացել էին կազմակերպիչները, փառատոնի հանդիսատեսն ու մասնակիցները հնարավորություն ունեցան իրենց ուժերը փորձել ոչխար խուզելու գործում։ Այդպիսի համարձակներից մեկն էր Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Ջոն Հեֆերնը։

«Ես սիրում եմ Սյունիքի մարզը և մի քանի անգամ եղել եմ այստեղ։ Այդ պատճառով, լսելով փառատոնի մասին, որոշեցի անպայման մասնակցել և օգտվել այստեղ այցելելու հնարավորությունից։ Ես երբեք ոչխար չեմ խուզել, բայց հույս ունեմ այսօր կունենամ այդ հնարավորությունը»,– ասաց դեսպանը փառատոնի մեկնարկից առաջ և իսկապես հաջողությամբ մի փոքր բրդի հատված խուզեց կենդանուց։

Տոն` տեղի բնակիչների համար

Ընդհանուր առմամբ, փառատոնը հիանալի հարթակ է ժողովրդական արվեստի ու արհեստի ստեղծագործությունները ներկայացնելու համար` յոթ մերձակա համայնքների բնակիչները տոնի մեկնարկից առաջ հուշանվերներ և ձեռքի աշխատանքներ էին պատրաստել` թխվածքից մինչև ոչխարի ուրվագծեր ունեցող կամ խորհրդանիշներով աթոռակներ։ Եվ նույնիսկ «Հայրենիքի զարգացման նախաձեռնություն» հիմնադրամի տնօրենը և Հայաստանում Նորվեգիայի պատվավոր հյուպատոս Թիմոտի Սթրայթը` Հայաստանում այդ փառատոնի անցկացման գաղափարի հեղինակը, այդ օրվա առթիվ հատուկ պատրաստած գառնուկներով փողկապ–թիթեռնիկ էր կապել։  

Փառատոները, նրա կարծիքով, հաղորդակցման և տարածաշրջանի, երկրի և ամբողջ աշխարհի բնակիչներին տարբեր համայնքների սովորույթներն ու ավանդույթները ներկայացնելու հրաշալի միջոց են։ «Եթե հարցնես մարդկանց, թե ինչ է Տաթևը, նրանք կասեն, որ դա վանք է ու ճոպանուղի։ Բայց Տաթևն իր մեջ այնքան հետաքրքրություն է կրում` մարդիկ այստեղ հիանալի սնունդ են պատրաստում, ձեռքի զարմանահրաշ աշխատանքներ են պատրաստում։ Առանձին ուշադրության են արժանի հնագույն գյուղերը` Հալիձորը և Բարձրավանը, որոնք սպասում են, թե երբ այստեղ կգան մարդիկ և իրենց համար կբացահայտեն այս վայրերը»,– ակնհայտ հիացմունքով նշեց Սթրայթը։
Լավ էր, որ տոնի հյուրերի տրամադրությունը եղանակի քմահաճույքից չփչացավ, ավելին` եղանակը հնարավորություն տվեց երկարացնել հաճույքը։ Այնպես որ, փառատոնի հաղթողների մասին հնարավոր կլինի իմանալ միայն շաբաթվա վերջում։ Ահա այսքան անկանխատեսելի են Հայոց լեռներն իրենց շքեղությամբ և քմահաճությամբ։ -0-

Մանե Ամիրջանյան` «ԱՌԿԱ» գործակալության թղթակից